اکسیژن درمانی – قسمت ششم

منابع تولید اکسیژن

سه نوع منبع اکسیژن جهت امور درمانی وجود دارد.

الف) اکسیژن مایع

داخل تانک های مخصوص قرار دارد. تانک های بزرگ توسط بیمارستانها و تانک های کوچک جهت مصارف در منزل به کار برده می شوند. تانک های اکسیژن مایع توسط تامین کننده اکسیژن مایع مجددا پر می شوند.

تصویر ۱-۳ ذخیره کننده اکسیژن مایع ( شکل راست) همراه با سیستم حمل اکسیژن (چپ)

ب) سیلندرهای حاوی گاز اکسیژن فشرده

سیلندرهای کوچک جهت کمک به بیماران در منزل کاربرد دارند که توسط تامین کننده های گاز پر می شوند.

تصویر ۱-۳ تغلیظ کننده اکسیژن (چپ) یا سیلندر قابل حمل (راست)

 

د) تغلیظ کننده های اکسیژن ( تولید کننده های اکسیژن طبی)

به صورت الکتریکی کار می کنند و سبب جدا سازی نیتروژن از هوا و ایجاد اکسیژن خالص می شوند.

    دستگاه های تولید اکسیژن طبی

دستگاه تولید اکسیژن طبی پرتابل Inogen

• جدیدترین و کوچک ترین دستگاه تولید اکسیژن پرتابل
• قابل استفاده بدون محدودیت زمانی و مکانی
• خروجی اکسیژن طبی تا ۵ لیتر در دقیقه به صورت پالسی
• قابلیت اتصال به برق ۲۲۰v شهری و ۱۱۰v کشتی و قطار
• قابلیت اتصال به شارژر فندکی اتومبیل، قایق و هواپیما
• دارای باتری لیتیوم قابل شارژ تا ۳ ساعت
• کارکرد با صدای ۳۷db
• وزن با باتری ۴٫۴۰۰Kg
• دارای کیف و چرخ مخصوص حمل
• ساخت کشور آمریکا

مشخصات دستگاه تولید اکسیژن طبی NIDEK

• خروجی اکسیژن طبی تا ۵ لیتر در دقیقه
• خلوص اکسیژن ۹۴%

• دارای فیلتر گرد و غبار و میکرو باتری
• دسترسی آسان جهت تعویض فیلترها
• آلارم های دیداری و شنیداری ( فشار / خلوص)
• دارای تائیدیه های CE و FDA
• ساخت کشور آمریکا

مشخصات دستگاه تولید اکسیژن طبی Longfei

• خروجی اکسیژن طبی ( دو نفره) تا ۵ لیتر در دقیقه
• خلوص اکسیژن ۱+۹۴%

• دارای فیلتر گرد و غبار و میکروباتری
• دسترسی آسان جهت تعویض فیلترها
• قابلیت استفاده از سیستم نبولایزر ( دارو درمانی)
• آلارم های دیداری و شنیداری ( فشار /خلوص)
• دارای تائیدیه های CE و TUV, ISO 13385, MD, ISO9001

 

  دستگاه های کمک تنفسی

دستگاه کمک تنفسی (I Sleep 20) CPAP

• قابلیت تنظیم فشار ۴-۲۰ CmH_۲O
• قابلیت تنظیم Ramp با مقادیر دلخواه
• عملکرد ویژه Snooze

• دکمه های مناسب جهت سهولت کار
• وزنسبک و حمل راحت (۳/۱ کیلوگرم با مرطوب کننده)

 

 

 

دستگاه کمک تنفسی (I Sleep 20i) Auto CPAP

• دارای حالات (۴-۲۰ CmH_۲O) i-mode و CPAP
• فشار قابل تنظیم (i-mode) maximum و minimum
• قابلیت تنظیم فشار راه اندازی Ramp ( کمتر از حداقل فشار)
• قابلیت تنظیم زمان Ramp ( 5 الی ۶۰ دقیقه)
• دارای نرم افزار کامپیوتری (Option)
• خروجی آنالوگ اطلاعات ( جریان، فشار و نشتی) به سیستم PSG
• توانایی گزارش کامل از اطلاعات به صورت ۲۴ ساعته
• دارای ورودی Flash Card
• عملکرد ویژه Snooze

 

دستگاه کمک تنفسی (I Sleep 22) Bilevel

• دارای مودهای Bilevel, CPAP
• تنظیم ۴-۲۵ cm H_۲O IPAP
• تنظیم ۴-۲۰cm H_۲O EPAP
• تنظیمات trigger دم و بازدم ( جبران خودکار نشتی بازدم)
• تنظیم میزان تنفس
• میزان Back up ثابت برای ۱ تنفس در هر دقیقه
• عملکرد ویژه Snooze
• گزارش جزئیات وضعیت بیمار
• AHI بیمار و محاسبه میزان نشتی –جزئیات فشار و جریان

دارای مودهای Time Bilevel و CPAPدستگاه کمک تنفسی Bilevel با عملکرد Back up (I Sleep 25)

• تنظیم ۴-۲۵cm H_۲O IPAP
• تنظیم ۴-۲۰cm H_۲O EPAP
• تنظیمات trigger دم و بازدم ( جبران خودکار نشتی بازدم)
• Back up بین ۴ الی ۳۰ بار تنفس در دقیقه
• گزارش جزئیات وضعیت بیمار
• سایر مشخصات همانند دستگاه I Sleep 22

دستگاه ونتیلاتور پیشرفته

VIVO 40

• کارکرد بصورت تهاجمی
• ارائه سه حالت PSV,PCV,CPAP

• قابل استفاده برای اطفال و بزرگسالان
• قابل استفاده در منزل و مراکز درمانی
• سیستم هشدار دهنده
• صدای بسیار پایین ( کمتر از ۳۰db)
• دارای حافظه داخلی جهت ثبت اطلاعات و وضعیت بیمار
• مرطوب کننده قابل تنظیم از مرحله ۱ الی ۹ ( ۱۰-۳۰ mgH_۲O/L)
• قابلیت کار با برق DC

PV 403 PEEP

• کارکرد به صورت تهاجمی و غیر تهاجمی

• مجهز به سیستم Internal peep
• ارائه سه حالت PVS, PCV, CPAP جهت فراهم آوردن
• قابل استفاده با باطری داخلی و یا خارجی در مواقع ضروری
• سیستم هشدار دهنده
• دارای حافظه داخلی جهت ثبت اطلاعات و وضعیت بیمار

دارای آلارم های High Pressure, High Rate, Low Tidal Volume Low Battery, Power Failur

عمل تنفس برای اکسیژن رسانی به بافت های مختلف بدن ضروری است و  در انسان شامل ۳ روند پی در پی می باشد . روند اول را تنفس خارجی می نامند که طی آن ابتدا هوای محیط (اتمسفر) و ریه ها مبادله می شوند  سپس تبادل  گازهای تنفسی بین هوای حبابچه ها و خون مویرگهای ریوی انجام می شود.  سر انجام گازهای تنفسی  در خون منتقل شده و در سطح مویرگ های سیستمیک  بین خون و مایع میان بافتی مبادله می شوند. ارزیابی عملکرد سیستم تنفس بطور عمئه از طریق آزمایشاتی که توسط اسپیرومتری انجام می شود صورت می گیرد.

کاربردهای مهم اسپیرومتری عبارتند از:

• تعیین حجم ها و ظرفیت های نرمال ریوی
• تشخیص بیماری های ریوی
• تعیین وضعیت ریه های افرادی که قرار است تحت عمل جراحی قرار گیرند .
• انجام تحقیق پیرامون خطرات ناشی از آلودگی هوا در کارخانجات ، معادن و شهرهای پرجمعیت .
• بررسی و تحقیق پیرامون میزان شیوع بیماری های ریوی در یک منطقه.
• ارزیابی از کار افتادگی و جبران خسارت کارگران شاغل در معادن و کارخانجات صنعتی که از طرف سازمان بیمه های اجتماعی صورت می گیرد.
• محاسبه میزان متابولیسم پایه (BMR)

الف: حجم های تنفسی که در آزمایشگاه با استفاده از اسپیرومتر آبی اندازه گیری و تعیین می شوند:

• حجم جاری Tidal Volume (TV) : حجم هوایی که در هر دم و یا بازدم عادی وارد ریه ها و یا از آن خارج می شود . مقدار طبیعی آن در مردها و زن ها به طور متوسط ۵۰۰ سانتی متر مکعب می باشد .
• حجم ذخیره بازدمی Expiratory Reserve Volume (ERV): حداکثر هوایی است که در پایان یک بازدم عادی می توان با یک بازدم عمیق از ریه ها خارج کرد و مقدار آن در حدود ۱۵۰۰ ـ ۱۰۰۰ سانتیمتر مکعب می باشد.
• حجم ذخیره دمی Inspiratory Reserve Volume (IRV) : حداکثر هوایی است که در پایان یک دم عادی می توان با یک دم عمیق وارد ریه ها کرد و در حدود ۳۰۰۰- ۳۳۰۰ سانتیمتر مکعب می باشد.

*حجم باقیمانده (RV = Residual Volume) : حجم هوایی است که بعد از یک بازدم کاملاً عمیق در ریه ها باقی مانده و مقدار آن در مردان ۲/۱ لیتر و در زنان ۱/۱ لیتر می باشد . این حجم را نمی توانیم بوسیله اسپیرومتر معمولی اندازه گیری کنیم.

ب : تعیین حجم دقیقه ای  و حد اکثر ظرفیت تنفس:

• حجم دقیقه ای تنفس Respiratory Minute Volume (R.M.V) ؛ مقدار هوایی است که در شرایط استراحتی و در عرض یک دقیقه وارد ریه ها شده یا از آن خارج می شود. برای محاسبه آن، حجم هوای جاری را در تعداد نفس در دقیقه ضرب می کنند . مقدار آن در مردان به طور متوسط ۶ لیتر است.

حداکثر ظرفیت تنفسی Maximal Breathing Capacity (MBC) : حداکثر حجم هوایی است که یک شخص می تواند با تلاش تمام در یک دقیقه به ریه ها وارد و از ریه ها خارج کند و مقدار آن در فرد سالم حدود ۱۷۰۰۰۰ -۱۲۵۰۰۰ سانتیمتر مکعب در دقیقه می باشد .

 

ج : تعیین ظرفیت های ریوی:

ظرفیت های ریوی که  از مجموع دو یا چند حجم ریوی حاصل می شوند عبارتند از :

• ظرفیت حیاتی Vital Capacity (VC) : حداکثر هوایی است که پس از یک دم عمیق می تواند با یک بازدم پر تلاش از ریه ها خارج کرد . این ظرفیت غالباً به عنوان شاخص عمل ریه ها اندازه گیری می شود و شامل مجموع حجم جاری و حجم ذخیره دمی و حجم ذخیره بازدمی می باشد و مقدار آن به طور متوسط ۴۶۰۰ سانتی متر مکعب می باشد.
• ظرفیت دمی Inspiratory Capacity (I.C) : حداکثر هوایی است که پس از یک بازدم عادی می توان وارد ریه ها کرد و برابر با مجموع حجم هوای جاری و حجم ذخیره دمی است و مقدار آن حدود ۳۵۰۰ سانتیمتر مکعب می باشد.
• ظرفیت باقیمانده عملی (F.R.C = Functional residual Capacity) : حجمی از هواست که پس از یک بازدم نرمال در ریه ها باقی می ماند و شامل حجم ذخیره بازدمی و حجم باقمیانده می گردد . مقدار آن در مردان حدود ۲/۲ لیتر و در زنان حدود ۸/۱ لیتر می باشد .
• ظرفیت کلی ریه (T.L.C = Total Lung Capacity) : عبارت است از مجموع ظرفیت حیاتی و حجم باقی مانده ریوی که مقدار آن در مردها ۶ لیتر و در زنان ۲/۴ لیتر می باشد.
• ظرفیتهای حیاتی ـ زمانی Forced expired Volume in one second (FEV1) : کسری از هواست که بعد از یک دم عمیق و پرتلاش در ثانیه اول یا سوم بازدم کاملاً عمیق از ریه ها خارج می شود و مقدار آن برای ثانیه اول  حدود ۸۰%  و برای ثانیه سوم حدود ۹۷%  ظرفیت حیاتی پر تلاش است. اندازه گیری ظرفیتهای حیاتی ـ زمانی  برای تشخیص تفریقی اختلالات ریوی ناشی از افزایش مقاومت مجاری هوایی (مثلاً در آسم Asthma و تورم مزمن نای) از اختلالات محدود کننده ریه (مثل پنومونی و پلورزی) ضروری است. زیرا در اختلالات ناشی از افزایش مقاومت مجاری هوایی ، ظرفیت حیاتی ممکن است ثابت و نرمال باشد ولی ظرفیت حیاتی ـ زمانی کاهش می یابد.

لازم به توضیح است برای تعیین میزان حجم باقیمانده و ظرفیت باقیمانده عملی و ظرفیت حیاتی کلی ریه باید از تکنیک رقیق سازی گازهای خنثی (مثل هلیم) استفاده شود .

 

آشنایی با دستگاه اسپیرومتر آبی:

دستگاه اسپیرومتر اساسی ساده دارد و از انواع مختلف ساخته می شود. اسپیرومتر موجود در آزمایشگاه ( شکل ۱)  از بخش های زیر ساخته شده است .تانک یا مخزن آب که به وسیله بدنه فلزی در برگرفته می شود و در قسمت فوقانی آن مجرای ورود هوای بازدمی و خروج هوای دمی از دستگاه قرار دارد.

 

 

• سرپوشی که به صورت لولایی بر روی مخزن آب قرار می گیرد و در سطح داخلی آن مخزن دماسنجی قرار گرفته که تغییرات دمای داخلی دستگاه از صفر تا ۵۰ درجه سانتیگراد از سطح پشت سرپوش قابل رویت است . در دو گوشه سرپوش و در سطح پشتی محل هایی برای نصب قلم رسام تعبیه شده است.
• مخزن سودا لایم (Sodalime Container) که به وسیله بست فلزی به کنار بدنه دستگاه نصب می شود.
• لوله T و قطعه دهانی که به لوله T متصل می شود (قطعه دهانی از لاستیک مخصوصی ساخته شده که به راحتی در دهان قرار گرفته و به سهولت ضد عفونی می شود). در دو دهانه دیگر لوله T ، دریچه های یک طرفه طوری تعبیه شده اند که از مجرای دمی هوا می تواند وارد قطعه دهانی شود و در صورتی که در قطعه دهانی دمیده شود ، هوای بازدمی تنها از مجرای بازدمی عبور می کند.
• لوله های انتقال دهنده هوا که به صورت ۵ قطعه در دستگاه تعبیه شده است.

الف) لوله ای که مجرای دمی لوله T (بدون  علامت) را به دریچه بدون علامت موجود در بدنه دستگاه وصل می کند.

ب) لوله ای که مجرای بازدمی لوله T (که با علامت قرمز مشخص شده)  را به دریچه موجود در بدنه دستگاه که با علامت قرمز مشخص شده وصل می کند.

ج) لوله ای که دریچه دمی بدنه را به مجرای دمی درون دستگاه متصل می کند.

د) لوله ای که دریچه بازدمی را به مخزن سودالایم مربوط می سازد. مخزن سودا لایم یا آهک سوده گاز کربنیک هوای بازدمی را جذب میکند.

هـ) لوله ای که مخزن سودالایم را به مجرای بازدمی درون دستگاه متصل می کند . مخزن سودا لایم ( آهک سوده) گاز کربنیک هوای بازدمی را جذب می کند.

• اهرم اسپیرومتر که در بدنه دستگاه تعبیه شده است در دو وضعیت می تواند قرار گیرد. اگر  در وضعیت اتمسفر قرار داده شود شخص مورد آزمایش را که به دستگاه متصل شده مستقیماً به هوای جو مربوط می سازد و اگر در وضعیت اسپیرومتر قرار داده شود فرد آزمایش شونده را با هوای درون دستگاه مربوط می سازد.

 

 

 

دستگاه کیموگراف:

برای رسم منحنی تغییرات حجم درون دستگاه اسپیرومتر،  از کیموگراف استفاده می شود ( َشکل ۲)  که سرعت چرخش استوانه آن بوسیله یک کلید چرخان بین ۵ و ۵۵ و یک اهرم بین ۰۰۱/۰ تا ۱۰ قابل تنظیم است و سرعت نهایی دستگاه که حاصل ضرب اعداد تنظیم شده توسط کلید و اهرم می باشد   از ۰۰۵/۰ تا ۵۵۰ میلیمتر در ثانیه تنظیم می گردد. این دستگاه اهرمی نیز برای توقف و شروع حرکت دارد. کلید روشن خاموش دستگاه در پشت دستگاه تعبیه شده است.

روش کار:

• دستگاه را در وضعیت اسپیرومتر قرار می دهیم تا ارتباط لوله های دمی و بازدمی به محفظه دستگاه برقرار گردند. سپس سرپوش را با دست گرفته و به آهستگی چند بار بالا و پائین می بریم تا داخل لوله ها کاملاً تهویه گردد.
• برای تعیین مقدار هوایی که به دستگاه وارد می شود (در مرحله بازدم) و یا از آن خارج می شود (در مرحله دم) باید از منحنی استاندارد استفاده کنیم. برای تهیه منحنی استاندارد،  دستگاه را در وضعیت اسپیرومتر قرار داده و با توجه به مقیاس حجم هوای دستگاه، که در لبه سرپوش مشخص شده،  مقدار یک لیتر از هوای دستگاه را خارج می کنیم و طول خطی که در این حالت بر روی صفحه کیموگراف رسم می شود را معادل با یک لیتر تغییر در حجم هوای داخل دستگاه اسپیرومتر در نظر می گیریم.
• سرپوش را تقریباً تا نیمه ( حدود ۶ لیتر ) از هوا پر می کنیم و دستگاه را در وضعیت اتمسفر قرار می دهیم.
• قلم رسام دستگاه را با جوهر پر کرده و آنرا طوری روی کاغذ کیموگراف قرار می دهیم که قلم کمی بالاتر از وسط کاغذ قرار گیرد. برای این کار پیچ بالای استوانه را باز کرده و استوانه را جابجا کنید.
• شخص مورد آزمایش روی صندلی جلوی اسپیرومتر می نشیند و قطعه دهانی دستگاه را پس از ضد عفونی کردن طوری در دهان قرار می دهد که هوا از اطراف آن خارج نشود و بینی خود را نیز با گیره می بندد و به طور عادی در حالی که دستگاه در وضعیت اتمسفر می باشد نفس می کشد تا به این وضعیت عادت کند. در این حالت سرپوش دستگاه و قلم آن  حرکتی ندارند.
• کیموگراف را روشن کرده و سرعت آن را روی ۱ mm/s تنظیم می کنیم (قلم رسام را طوری قرار دهید که با صفحه دوار کیموگراف تماس داشته باشد). دستگاه اسپیرومتر را در وضعیت اسپیرومتر قرار داده و از شخص مورد آزمایش بخواهید به تنفس عادی و معمولی خود ادامه دهد.
• پس از حد اقل ۵ تنفس عادی، یک دم عمیق و آرام انجام دهید. پس از آن چند تنفس عادی دیگر  و سپس یک بازدم عمیق و آرام انجام دهید . مجددا چند تنفس عادی دیگر  انجام شده و یک دم و بازدم عمیق و آرام پشت سر هم انجام دهید. در نهایت  بعد از پایان  آزمایش دستگاه را در وضعیت اتمسفر قرار داده و از دستگاه خارج شوید.
• با استفاده از منحنی استاندارد، از روی منحنی های رسم شده، حجم جاری؛ ذخیره دمی ، ذخیره بازدمی، ظرفیت دمی و حیاتی  را به دست آورید و با در نظر گرفتن سرعت کیموگراف، حجم تهویه ریوی را محاسبه کنید.

در حالیکه سرعت کیموگراف را روی ۵ میلیمتر در ثانیه تنظیم کرده ایم و کلید اسپیرومتر در وضعیت آتمسفر قرار دارد، از فرد مورد آزمایش می خواهیم تا مانند آزمایش اول قطعه دهانی را در دهان گذاشته و چندین تنفس آرام انجام دهد. سپس کلید  دستگاه را در وضعیت اسپیرومتر قرار داده و از شخص بخواهید  یک دم عمیق و به دنبال آن یک بازدم عمیق و پر تلاش انجام دهد و منحنی  ظرفیت حیاتی پر تلاش راثبت می کنیم. برای به دست آوردن ظرفیتهای حیاتی ـ زمانی، با توجه به منحنی استاندارد و سرعت کیموگراف ، مقدار هوایی که در ثانیه اول و ثٍانیه سوم بازدم پرتلاش از ریه ها خارج شده را تعیین می کنیم.

• همچنین از روی منحنی ظرفیت حیاتی پر تلاش حداکثر شدت جریان میان بازدمی را تعیین نمایید.

تعیین حداکثر ظرفیت تنفسی:

سرعت کیموگراف  را مجددا روی  ۱mm/s تنظیم نموده و دستگاه را در وضعیت اسپیرومتر قرار دهید. از شخص بخواهید که پس از چند تنفس معمولی در ظرف s 15 با سرعت تنفسهای کاملاً عمیق و سریع انجام دهد و سپس ظرفیت حداکثر تنفس را در عرض یک دقیقه محاسبه نمائید .

ضریب تصحیح حجم گازها:

حجم هایی که توسط اسپیرومتر ثبت می شود با مقدار حقیقی آن ها در ریه فرق دارد و باید تصحیح شود. زیرا در هنگام اندازه گیری حجم ها و ظرفیت های ریوی درجه حرارت اسپیرومتر با درجه حرارت بدن متفاوت است، بنابراین برای به دست آوردن ضریب تصحیح  ابتدا شرایط اندازه گیری گازها در زیر ذکر می شود:

• شرایط محیط اسپیرومتر (ATPS = ambient Temperature pressure saturated) یعنی فشار هوای محیط، درجه حرارت اسپیرومتر یا محیط و درجه اشباع بخارآب (شرایط هوای داخل اسپیرومتر).
• شرایط بدن (BTPS = Body Temperature pressure saturated) یعنی فشار هوای محیط، درجه حرارت بدن و درجه اشباع از بخار آب (شرایط هوای داخل ریه ها)
• فرمول کلی برای تبدیل ATPS به BTPS به قرار زیر است:

که در آن:

 

ضریب تصحیحK=

فشاربخار آب در محیط       آزمایشگاه=
فشاربخار آب در محیط بدن (mmHg 47)    =

پس از بدست آمدن ضریب حاصل مقدار بدست آوده را در ATPS ضرب نموده تا ATPS به BTPS تبدیل شود.

 

که در آن PB فشار جو ، PA فشار محیط آزمایشگاه، PH20 فشار بخار آب اشباع در حرارت آزمایشگاه t درجه حرارت آزمایشگاه ۳۷ درجه حرارت بدن و ۴۷ میلیمتر جیوه فشار بخار آب اشباع در ۳۷ درجه یا حرارت بدن است.

جدول زیر ضریب های تصحیح را برای تبدیل حجم هوا از ATPS به BTPS برای فشار هوای متوسط تهران نشان می دهد.

درجه حرارت اسپیرومتر	ضریب تصحیح	درجه حرارت اسپیرومتر	ضریب تصحیح
۱۵۱۶ ۱۷ ۱۸ ۱۹ ۲۰ ۲۱ ۲۲	۱۳۷/۱۱۳۱/۱ ۱۲۶/۱ ۱۲۰/۱ ۱۱۴/۱ ۱۰۹/۱ ۱۰۳/۱ ۰۹۸/۱	۲۳۲۴ ۲۵ ۲۶ ۲۷ ۲۸ ۲۹ ۳۰	۰۹۲/۱۰۸۶/۱ ۰۸/۱ ۰۷۴/۱ ۰۶۸/۱ ۰۶۲/۱ ۰۵۵/۱ ۰۴۹/۱

 

روش کار با دستگاه اسپیرومتر دیجیتال     (ویتالوگراف(

با روشن شدن دستگاه صفحه مربوط به تنظیم تاریخ ظاهر می شود تاریخ روز را درج کرده و کلید اینتر را  فشار می دهیم سپس دمای محیط را درج کرده و سپس کلید اینتر را فشار می دهیم. دستگاه شماره فرد مورد آزمایش را سوال می کند که شماره مربوطه را وارد می کنیم و با زدن کلید اینتر به صفحه اطلاعات شخصی وارد می شود. اطلاعات شخصی فرد مورد آزمایش شامل سن، قد، جنس و نژاد را وارد نموده و کلید اینتر را می زنیم. دستگاه تایید اطلاعات فوق را سوال می کند که در صورت صحیح بودن کلید Y را می زنیم بعد دستگاه اطلاعات فوق را چاپ می کند و صفحه انتخاب  کلید های عملکردی را نمایش میدهد.

که عباتند از:

• :VC TEST انجام  آزمایش ثبت ظرفیت حیاتی
• :FVC TEST انجامآزمایش ثبت منحنی حیاتی پر تلاش
• PRINT: چاپ نتایج
• : CLEAR RESULT این کلید پس از پایان آزمایش برای پاک کردن نتایج موجود و آماده شدن دستگاه برای نفر بعدی مورد استفاده قرار می گیرد.
• NEW PATIENT: برای انجام آزمایش بر روی نفر بعدی این کلید استفاده می شود.
• CALIBRATION CHECK: در صورتی که تنظیم دستگاه دچار مشکل شود از این کلید استفاده می شود.
• : POST MODE در صورتیکه بخواهیم بعد از انجام آزمایشات اولیه مداخله ای بر روی فرد مورد آزمایش انجام داده و اثر آن را بر روی آزمایش بررسی کنیم از این کلید استفاده می شود.

ابتدا کلید ۱ را زده تا دستگاه آماده انجام آزمایش اندازه گیری ظرفیت حیاتی شود از شخص می خواهیم که قطعه دهانی رو فوت کرده تا پرده قطعه داخل دهانی خاصیت ارتجاعی خود را باز یابد

. شخص از بیرون یک دم عمیق گرفته و بینی خود را گرفته و به آهستگی تمام بازدم خود را به دستگاه منتقل نماید. این آزمایش ۳ بار تکرار می شود و دستگاه بیشترین حجم ظرفیت حیاتی فرد را در این سه آزمایش در نظر می گیرد. پس از پایان کار کلید اینتر را زده تا این مرحله به پایان برسد. سپس کلید ۲ را زده دستگاه برای گرفتن FVC آماده می شود این دفعه از شخص می خواهیم از بیرون یک دم عمیق گرفته و بدون آنکه بینی خود را بگیرد با سرعت هوای بازدمی را وارد دستگاه نماید این آزمایش هم مثل آزمایش قبل سه بار انجام می شود ودستگاه بهترین آن را ذخیره می نماید و روی منحنی پرینت کرده و گزارش کند

. پس از پایان آزمایش با زدن کلید ۳ پرینت نتایج آزمایشات انجام شده بر روی همان صفحه ای که مشخصات فردی آزمایش شونده چاپ شده بود چاپ می گردد. این نتایج شامل منحنی FVC ،  جدول پارامترهای دینامیک تنفس و منحنی حجم – شدت جریان می باشد.

 

اندازه گیری متابولیسم پایه:

منظور از متابولیسم پایه میزان مصرف انرژی در بدن در هنگام استراحت مطلق و در حال بیداری است. به عبارت دیگر حرارت بر حسب کیلوکالری که در یک متر مربع سطح در یکساعت با رعایت شرایط متابولیسم پایه از بدن تولید می شود که در یک مرد جوان سالم برابر با ۴۰ کیلوکالری در ساعت و در زن ها قدری کمتر است. چون بیش از  ۹۵% انرژی مصرف شده در بدن از واکنش اکسیژن با مواد غذایی مختلف به دست می آید، لذا میزان متابولیسم را می توان از روی مصرف اکسیژن محاسبه کرد. وقتی یک لیتر اکسیژن برای سوزاندن مواد غذایی انرژی زا مصرف می شود ۸۲۵/۴ کیلو کاری انرژی تولید می کند.

متابولیسم Metabolism

متابولیسم, فرایند بیو مکانیکی است که بعنوان یک فرایند شیمیایی جامع برای تبدیل مواد غذایی و اکسیژن به کار مکانیکی (درونی و بیرونی) تعریف می شود. مواد غذایی به ترکیبی تبدیل می شود که سرشار از انرژی بوده (ATP) و در انجام کارهای عضلانی و واکنش های شیمیایی انرژی خود را آذاد می کنند. از آنجا که قسمت اعظم انرژی شیمیایی موجود در بدن تبدیل به انرژی گرمایی شده و سهم کمی از آن به انرژی مکانیکی (کار مفید) تبدیل می گردد, بنابراین برای محاسبه متابولیسم می توان از انرژی مکانیکی صرف نظر و فقط انرژی گرمایی را در محاسبات منظور  نمود.

متابولیسم پایه, میزان انرژی لازم برای حفظ اعمال حیاتی بدن در حالت استراحت و دراز کش بعد از ۱۲ ساعت گرسنگی و ۸ ساعت استراحت است. میزان متابولیسم پایه به عواملی مانند سن , جنس, قد و وزن بستگی دارد و معدلات زیر برای محاسبه آن ارائه شده است.

BMR (Kcal/ h)= 2/7697 + ./5729 Wh + 20/8471 Hb – ۰/۲۸۱۵ A :برای مردان

BMR (Kcal/ h)= 27/2956 + ./3985 Wh + 70706 Hb – ۰/۱۹۴۸ A :برای زنان

BMR : متابولیسم پایه

Hb: قد فرد (m)

A: سن فرد (Year)

شرایط اندازه گیری متابولیسم پایه:

• ۱۲ ساعت قبل از انجام آزمایش از خوردن هر نوع غذایی باید خودداری شود.
• از یک هفته قبل از انجام آزمایش بیمار باید از استعمال داروهای مختلف به خصوص مواد یددار و عصاره غددی خودداری کند.
• متابولیسم پایه بعد از یک شب خواب راحت اندازه گیری می شود زیرا استراحت فعالیت سیستم عصبی سمپاتیک و سایر محرک های متابولیک را به حداقل می رساند.
• شخص در آزمایشگاه باید نیم تا یک ساعت قبل از آزمایش استراحت کند و به هنگام آزمایش در حال استراحت کامل عضلانی باشد.
• از نظر روحی باید در آرامش کامل باشد زیرا هرگونه هیجان سیستم سمپاتیک را تحریک و باعث ترشح آدرنالین و نورآدرنالین می شود که متابولیسم را بالا می برد.
• درجه حرارت آزمایشگاه باید در حدود ۲۷-۲۰ درجه سانتیگراد باشد تا پدیده های دفاعی بدن در مقابل سرما و گرما به کار نیفتند.

 

روش اندازه گیری متابولیسم پایه:

شخص آزمایش شونده بر روی یک تخت مخصوص دراز می کشد و دستگاه را در حالیکه در وضعیت اتمسفر قرار دارد به شخص وصل می کنیم. سرعت کیموگراف را روی ۲۵/۰ میلیمتر در ثانیه قرار می دهیم. اسپیرومتر را از هوا تخلیه کرده و با اکسیژن طبی پر کنید. اهرم دستگاه را در وضعیت اسپیرومتر قرار داده و در حالی که قلم ثبات حرکات دم و بازدم شخص را ثبت می کند، آزمایش را ادامه دهید تا وقتی که قلم ثبات به پایین صفحه برسد آنگاه آزمایش را خاتمه دهید و دستگاه را در وضعیت اتمسفر قرار دهید. در آین آزمایش با هر دم؛ مقداری از اکسیژن زیر سرپوش که وارد ریه شده است جذب می شود و در هنگام بازدم مقداری انیدریدکربنیک به لوله بازدمی وارد می شود که CO_۲ توسط آهک سوددار که بر سر راه لوله بازدمی قرار دارد جذب می شود بنابراین حجم هوایی که در بازدم وارد سرپوش می شودکمتر از حجم هوایی است که در هنگام دم از آن خارج شده است.  به این ترتیب اگر انتهای تحتانی منحنی های تنفس عادی را به هم متصل کنیم یک خط پایین رو به دست می آید و شیب این خط نمودار مصرف اکسیژن توسط شخص می باشد. باید دانست که تنفس در داخل اسپیرومتر به مدت یک دقیقه آنقدر از میزان اکسیژن نمی کاهد که خطرناک باشد.

 

روش محاسبه

برای به دست آوردن میزان مصرف اکسیژن در مدت آزمایش ، انتهای اولین دم را که شخص انجام داده به انتهای آخرین دم توسط یک خط مستقیم، وصل می کنیم به طوری که از اکثر رئوس تحتانی منحنی بگذرد، فاصله عمودی بین این دو نقطه میزان مصرف اکسیژن در مدت آزمایش می باشد  و فاصله افقی فاصله زمانی آزمایش می باشد که بسته به سرعت کیموگراف می توان زمان انجام آزمایش را تعیین کرد..

 

 

 

برای تعیین سطح بدن، قد و وزن شخص مورد آزمایش را اندازه گیری کرده وبا استفاده  از فرمول زیر تعیین می شود.

 

برای محاسبه متابولیسم پایه از فرمول زیر استفاده می شود:

 

که در آن O_۲; حجم اکسیژن مصرف شده بر حسب لیتر، C ضریب تصحیح حجم V، ارزش حرارتی یک لیتر اکسیژن، T زمان آزمایش بر حسب دقیقه S ، سطح بدن بر حسب متر مربع. به طور خلاصه مقدار مصرف اکسیژن را بر حسب لیتر بر زمان آزمایش تقسیم می کنیم تا مقدار اکسیژن مصرفی را در یک دقیقه به دست آید ، آنگاه آن را در ضریب تصحیح و در ۶۰ ضرب می کنیم تا اکسیژن مصرفی در یکساعت در شرایط متعارفی به دست آید. بعد نتیجه را در ارزش حرارتی متوسط یک لیتر اکسیژن یا ۸۲۵/۴ کیلوکالری ضرب کرده و سپس حاصل را بر سطح بدن تقسیم می کنیم تا به این ترتیب مقدار متابولیسم بازال بر حسب کیلوکالری در ساعت برای متر مربع سطح بدن آید.

AGE(YR)	MALES	FEMALES
۱۴-۱۶	۴۶٫۰	۴۳٫۰
۱۶-۱۸	۴۳٫۰	۴۰٫۰
۱۸-۲۰	۴۱٫۰	۳۸٫۰
۲۰-۳۰	۴۰٫۰	۳۷٫۰
۳۰-۴۰	۳۹٫۵	۳۶٫۵
۴۰-۵۰	۳۸٫۵	۳۶٫۰
۵۰-۶۰	۳۷٫۵	۳۵٫۰
۶۰-۷۰	۳۶٫۵	۳۴٫۰
۷۰-۸۰	۳۵٫۵	۳۳٫۰

 

 

 

ضریب تصحیح حجم اکسیژن:

متابولیسم بازال در شرایط صفر درجه حرارت و mm/Hg 760 فشار جوی یعنی در شرایط متعارفی محاسبه می شود لذا حجم اکسیژن به دست آمده در شرایط آزمایشگاه باید تصحیح و به شرایط متعارفی تبدیل شود.

 

درجه حرارت اسپیرومتر	ضریب تصحیححجم اکسیژن	درجه حرارت اسپیرومتر	ضریب تصحیححجم اکسیژن
۱۵۱۶ ۱۷ ۱۸ ۱۹ ۲۰ ۲۱	۷۷۱/۰۷۶۵/۱ ۷۶۱/۰ ۷۵۷/۰ ۷۵۳/۰ ۷۴۹/۰ ۷۴۵/۰	۲۲۲۳ ۲۴ ۲۵ ۲۶ ۲۷ ۲۸	۷۴۱/۰۷۳۷/۰ ۷۳۴/۰ ۷۳۰/۰ ۷۲۶/۰ ۷۲۲/۰ ۷۱۸/۰

 

 

 

به سوالات زیر پاسخ دهید .

• نقش سودالایم را در دستگاه توضیح دهید . در صورت عدم وجود سودالایم در مخزن دستگاه چه اتفاقی می افتد ؟
• حجم دقیقه ای تنفس را محاسبه نمائید . (میزان تنفس را می توانید از روی تعداد منحنی های دم و بازدم ثبت شده و با توجه به سرعت دستگاه به دست آورید) .
• حجم ها و ظرفیت های مختلف را به دست آورده و مقدار آن را گزارش کنید ؟
• پارامترهای دینامیک تنفس را که با استفاده از دستگاه دیجیتال به دست آورده اید با مقادیر مشابه که از دستگاه اسپیرومتر ابی بدست امده اند مقایسه نمایید(برای پاسخ به این سوال لازم است فرد مورد ازمایش در هر دو روش ثابت باشد).
• مقادیر پارامترهای دینامیک و مورد ازمایش را با مقادیر قابل پیش بینی مقایسه کرده و تفاوت انها را گزارش کنید.
• از روی منحنی حجم شدت جریان مقادیر PEF ، FEF_۲۵،  FEF_۵۰و_۷۵ FEF را تعیین نمایید. ایا این مقادیر با مقادیر گزارش شده در جدول مطابقت دارند؟
• حداکثر شدت جریان میان بازدمی را از روی منحنی ظرفیت حیاتی پر تلاش که از اسپیرومتر ابی بدست آمده را محاسبه نموده و با مقدار FEF_۲۵-۷۵ که در جدول اسپیرومتر بدست آمده مقایسه نمایید
• میزان متابولیسم پایه در شخص مورد آزمایش چقدر است . آیا این مقذار در حد طبیعی است یا خیر ؟
• چه عوامل فیزیولوژیکی در بالا بردن یا پایین آوردن متابولیسم پایه موثرند ؟

مطب شخصی دکتر علی تارات بر اساس الگو گیری از آخرین تکنولوژی های روز دنیا و رعایت استانداردهای جهان در زمینه انواع روشهای رایج تجویز اکسیژن – اوزن طبی در خدمت شما عزیزان است.