میگرن؛ علائم و درمان
میگرن چیست؟
میگرن یکی از شایع‌ترین اختلالات خودایمنی در جهان است که به شکل سردردهای مکرر و شدید ظاهر می‌شود. یک بیماری عصبی-عروقی است که با مجموعه‌ای از علائم همراه است. درد میگرن معمولاً یک‌طرفه، ضربان‌دار و شدید است و ممکن است همراه با تهوع باشد و می‌تواند چند ساعت تا چند روز طول بکشد. این سردردها به‌قدری میتوانند شدید شوند که بسیاری از افراد را از انجام فعالیت‌های روزمره بازمی‌دارند.
علاوه بر درد، بیماران معمولاً علائمی مانند تهوع، استفراغ، حساسیت به نور و صدا، اختلال در تمرکز و در برخی موارد مشکلات بینایی (به‌ویژه در موارد میگرن با اورا) را تجربه می‌کنند. برخی افراد حتی قبل از شروع حمله دچار علائم پیش‌درآمدی می‌شوند که ممکن است شامل تغییرات خلقی، خستگی، خمیازه مکرر، یا هوس‌های غذایی باشد.
میگرن می‌تواند به‌صورت مزمن (بیش از ۱۵ روز در ماه) یا اپیزودیک (کمتر از ۱۵ روز در ماه) باشد. نوع مزمن آن اثرات قابل‌توجهی بر کیفیت زندگی فرد دارد و در برخی موارد به افسردگی، اضطراب و اختلالات خواب نیز منجر می‌شود.
علت میگرن
عوامل ایجادکننده میگرن بسیار متنوع و پیچیده‌اند. اگرچه هنوز علت دقیق آن مشخص نشده، اما تحقیقات نشان می‌دهد که میگرن نتیجه یک تعامل چندوجهی بین ژنتیک، سیستم ایمنی ، سیستم عصبی و عوامل محیطی میباشد.
از جمله عوامل اصلی در ایجاد میگرن، می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- ژنتیک:
اگر یکی از والدین سابقه میگرن داشته باشد، احتمال ابتلای فرزند به آن تا ۴۰٪ افزایش می‌یابد.
- تغییرات هورمونی:
به‌خصوص در زنان، تغییرات سطح استروژن در دوران قاعدگی، بارداری یا یائسگی می‌تواند عامل مهمی در تحریک حملات باشد.
- عوامل محیطی و سبک زندگی:
عواملی مانند کم‌خوابی، استرس، تغذیه نامناسب، کم‌آبی، کافئین زیاد یا ترک ناگهانی آن، نورهای شدید یا بوهای تند نیز میتوانند حملات را آغاز کنند.
در واقع، میگرن نتیجه مجموعه‌ای از فرآیندهای بیوشیمیایی، عصبی و التهابی است که می‌تواند در بدن فرد مستعد، با محرک‌های کوچک فعال شود.
علائم میگرن
میگرن علائم متعددی دارد که می‌تواند در مراحل مختلف بروز کند. این مراحل عبارت‌اند از:
۱. مرحله پیش‌درآمد (Prodrome):
این مرحله ممکن است چند ساعت تا یک روز قبل از شروع درد ظاهر شود. علائم این مرحله شامل:
- تغییرات خلقی (افسردگی یا سرخوشی)
- خستگی و بی‌قراری
- گرسنگی یا بی‌اشتهایی غیرعادی
- نیاز به مصرف شیرینی یا شکلات
- تکرر ادرار یا احتباس مایعات
۲. اورا (Aura):
حدود ۲۵٪ افراد مبتلا به میگرن، علائم اورا را تجربه می‌کنند. این علائم معمولاً بین ۵ تا ۶۰ دقیقه قبل از شروع درد ظاهر می‌شوند:
- دیدن خطوط زیگزاگ، نقاط نورانی یا جرقه‌های نوری
- بی‌حسی یا سوزن‌سوزن شدن در دست یا صورت
- دشواری در صحبت کردن یا تمرکز
- ضعف عضلات یا حس گیجی
۳. حمله (Attack):
این مرحله همان مرحله درد میگرنی است که می‌تواند بین ۴ تا ۷۲ ساعت ادامه پیدا کند. علائم معمول این مرحله:
- درد شدید ضربان‌دار، معمولاً در یک سمت سر
- حساسیت به نور، صدا و گاهی بو
- تهوع، استفراغ، سرگیجه
- اختلال در عملکردهای شناختی
۴. مرحله پس از حمله (Postdrome):
در این مرحله که به آن «خماری میگرنی» هم می‌گویند، فرد ممکن است تا ۲۴ ساعت احساس ضعف، گیجی، بی‌حالی یا افسردگی داشته باشد.
شیوع میگرن
میگرن بیش از یک میلیارد نفر از جمعیت جهان را درگیر کرده است و دومین علت ناتوانی جهانی در بین بیماری‌های عصبی شناخته می‌شود. به طور میانگین، حدود ۱۵٪ جمعیت دنیا میگرن دارند و این آمار در زنان بیشتر از مردان است (نسبتی حدود ۳ به ۱).
در ایران، مطالعات مختلف میزان شیوع میگرن را بین ۱۳ تا ۱۷ درصد گزارش کرده‌اند. این بیماری نه‌تنها زندگی فردی، بلکه بهره‌وری شغلی و روابط اجتماعی افراد را نیز تحت تأثیر قرار می‌دهد.
ارتباط میگرن و سایر بیماری‌های خودایمنی
یکی از دیدگاه‌های جدید در مطالعات پزشکی این است که میگرن فقط یک بیماری عصبی نیست، بلکه به‌نوعی با اختلالات سیستم ایمنی نیز در ارتباط است. برخی از شواهد نشان می‌دهند که در میگرن، فعالیت‌های غیرطبیعی در سیستم ایمنی منجر به افزایش التهاب در مغز و عروق خونی می‌شود.
افزایش سطح سیتوکین‌های التهابی مثل IL-1β، IL-6 و TNF-α در بیماران میگرنی مشاهده شده است. همچنین سطح بالای پروتئین‌های واکنشی همچون CRP و مولکول‌های التهابی در پلاسمای خون این بیماران شایع است. این وضعیت در بسیاری از بیماری‌های خودایمنی مانند لوپوس، آرتریت روماتوئید و ام‌اس نیز دیده می‌شود.
نکته جالب‌تر آنکه شیوع میگرن در میان افرادی که مبتلا به بیماری‌های خودایمنی هستند (مانند بیماری‌های تیروئید خودایمنی، ام‌اس یا سندرم شوگرن) بسیار بالاتر از جمعیت عادی است. همین شباهت در الگوهای ایمنی باعث شده است که پژوهشگران به میگرن به‌عنوان یک اختلال نوروایمیون یا اختلال عصبی-ایمنی نگاه کنند.
چگونگی اثر اوزون بر میگرن
اوزون‌تراپی یک روش درمانی نوین و جایگزین است که بر پایه استفاده از گاز اوزون (O₃) در دوزهای کنترل‌شده و درمانی انجام می‌شود. به روزترین متد اوزون درمانی به شکل تزریقی به شکل داخل‌وریدی تجویز می‌شود که این روش به نام SALIN DIV شناخته می‌شود.
چگونه اوزون اثر می‌گذارد؟
- کاهش التهاب:
اوزون با تحریک مسیرهای ضدالتهابی مانند فعال‌سازی Nrf2 و مهار مسیر NF-κB باعث کاهش التهاب سیستمیک و مغزی می‌شود. این موضوع در بیمارانی که با افزایش مواد التهابی در بدن مواجه‌اند (مثل بیماران میگرنی) بسیار مهم است. - تنظیم سیستم ایمنی:
با فعال‌سازی سلول‌های ایمنی و تنظیم تعادل بین لنفوسیت‌های Th1 و Th2، اوزون به کاهش پاسخ‌های خودایمنی و بازگرداندن تعادل ایمنی کمک می‌کند. - افزایش اکسیژن‌رسانی:
اوزون باعث بهبود میکروسیرکولاسیون و افزایش میزان اکسیژن محلول در خون می‌شود. این کار باعث کاهش اسیدوز بافتی و ارتقاء بازسازی سلولی در مغز می‌شود. - کاهش سطح CGRP:
برخی تحقیقات اولیه نشان داده‌اند که اوزون‌تراپی ممکن است در کاهش سطح CGRP که نقش اصلی در درد میگرن دارد، مؤثر باشد. - تنظیم بیان ژنی :
- اوزون‌تراپی DIV با فعال‌سازی مسیرهایی مثل Nrf2 و NF-κB، روی سیگنالینگ سلولی و پاسخ‌های ایمنی اثر می‌گذارد.
این فرایند می‌تواند باعث تغییر در بیان ژن‌ها و بهبود التهاب، استرس اکسیداتیو و بازسازی بافت شود.
مطالعات بالینی چه می‌گویند؟
- در یک مطالعه روسی، بیماران میگرنی پس از دریافت ۸ جلسه اوزون‌تراپی با محلول سالین، کاهش چشمگیر در دفعات و شدت حملات سردرد را تجربه کردند.
- در مطالعه‌ای از اسپانیا، بیماران با میگرن مزمن که به داروها پاسخ نداده بودند، پس از ۱۰ جلسه اوزون‌تراپی، کاهش ۶۰٪ در شدت سردرد و ۵۰٪ در مصرف مسکن‌ها گزارش دادند.
- گزارش‌های موردی نشان می‌دهند که متد SALIN DIV به دلیل پخش تدریجی و غیرتهاجمی اوزون در بدن، اثربخشی بالاتری داشته و تحمل‌پذیری آن برای بیماران بیشتر است.
جمع‌بندی
اگرچه اوزون‌تراپی هنوز در مراحل تحقیقاتی و تجربی قرار دارد، اما نتایج اولیه آن بسیار امیدوارکننده است؛ به‌خصوص برای بیمارانی که به درمان‌های دارویی پاسخ مناسبی نمی‌دهند یا از عوارض داروها رنج می‌برند. با توجه به نقش اوزون در کاهش التهاب، تنظیم سیستم ایمنی و افزایش اکسیژن‌رسانی، می‌توان آن را گزینه‌ای بالقوه در درمان میگرن به‌ویژه از نوع مزمن در نظر گرفت.
آیا می‌توان میگرن را با اوزون‌تراپی درمان کرد؟
اوزون‌تراپی با متد Salin – DIV به دلیل خاصیت ضدالتهابی و تعدیل کننده سیستم ایمنی، می‌تواند در کاهش شدت، مدت و دفعات حملات میگرنی بسیار مؤثر باشد. مطالعات بالینی نشان داده‌اند که بسیاری از بیماران بعد از چند جلسه درمان بهبودی قابل‌توجهی را تجربه کرده‌اند، هرچند اثربخشی ممکن است در افراد مختلف متفاوت باشد.
متد SALIN DIV چیست و چه تفاوتی با سایر روش‌های اوزون‌تراپی دارد؟
SALIN DIV روشی از اوزون‌تراپی است که در آن اوزون به‌صورت محلول در سرم نمکی و به‌صورت وریدی تزریق می‌شود. این روش نسبت به تزریق مستقیم گاز، ایمن‌تر، قابل‌کنترل‌تر و با تحمل بالاتری برای بیماران است. در این روش، جذب تدریجی اوزون باعث اثرگذاری ملایم‌تر و مؤثرتر بر بدن می‌شود.
آیا اوزون‌تراپی برای درمان میگرن عوارض دارد؟
اگر تحت نظر پزشک متخصص و با تجهیزات استاندارد انجام شود، اوزون‌تراپی بسیار ایمن است. گاهی ممکن است فرد پس از جلسه اول دچار کمی خستگی یا سردرد خفیف شود که معمولاً موقتی است. رعایت دوز مناسب و روش صحیح تزریق بسیار مهم است.
اوزون‌تراپی بهتر است یا داروهای میگرن؟
داروهای میگرن ممکن است در کوتاه‌مدت مؤثر باشند، اما بسیاری از بیماران به علت عوارض جانبی یا کاهش اثربخشی به دنبال روش‌های جایگزین هستند. اوزون‌تراپی می‌تواند به‌عنوان درمان مکمل یا حتی جایگزین در موارد مقاوم به داروها در نظر گرفته شود.
آیا درمان با اوزون برای میگرن، دائمی است؟
ماندگاری اثر درمانی اوزون بسته به سبک زندگی، رژیم غذایی، میزان استرس و عوامل تحریک‌کننده میگرن متفاوت است. در بسیاری از بیماران، شدت و دفعات حملات به‌طور طولانی‌مدت کاهش می‌یابد، اما ممکن است نیاز به جلسات نگهدارنده باشد.