بیماری بهجت (Behcet)، یک بیماری خودایمنی مزمن است که کاشف آن یک پزشک ترکیه‌ای به نام هولوسی بهجت بوده است. این بیماری خودایمنی از نوع واسکولیت‌ها است ، به این معنی باعث التهاب در رگ‌های خونی میشود. این بیماری بیشتر در کشورهای واقع در امتداد جاده ابریشم، مانند ترکیه، ایران و ژاپن مشاهده شده است. علائم بهجت میتواند شامل زخم‌های دهانی، زخم‌های تناسلی، التهاب چشم و ضایعات پوستی باشد. علائم میتواند متنوع و متغیر باشد و شدت آن‌ها نیز میتواند متفاوت باشد. علت دقیق این بیماری ناشناخته است، اما اعتقاد بر این است که ترکیبی از عوامل ژنتیکی و محیطی ممکن است نقش داشته باشند. درمان این بیماری معمولاً به منظور کاهش علائم و جلوگیری از عوارض به کار گرفته میشود.
علایم و نشانه‌های بهجت چیست؟
بیماری بهجت میتواند علائم مختلفی داشته باشد، اما علایم اصلی و شایع آن عبارت‌اند از:
- زخم‌های دهانی: این زخم‌ها شایع‌ترین علامت هستند و معمولاً دردناک و تکرارشونده‌اند.
- زخم‌های تناسلی: زخم‌های تناسلی نیز مشابه زخم‌های دهانی هستند و ممکن است دردناک باشند.
- التهاب چشم: این التهاب که به اووئیت معروف است، میتواند درد، تاری دید و قرمزی چشم را به همراه داشته باشد.
- ضایعات پوستی: این ضایعات ممکن است شامل آکنه، زخم‌های پوستی و یا ضایعاتی شبیه به جوش باشند.
- مشکلات مفصلی: درد و التهاب در مفاصل، به ویژه در زانوها و مچ پا، ممکن است در این بیماری رخ دهد.
- مشکلات گوارشی: برخی افراد ممکن است دچار درد شکمی و مشکلات گوارشی مانند سندرم روده تحریک‌پذیر و ریفلاکس شوند.
- مشکلات عصبی: در موارد نادر، سیستم عصبی مرکزی میتواند تحت تأثیر قرار گیرد و مشکلاتی مانند سردرد‌های میگرنی، تب‌های متناوب ، سندرم خستگی مزمن و ضعف عضلانی ایجاد کند.
- مشکلات قلبی و عروقی: التهاب در عروق خونی میتواند منجر به مشکلات قلبی و عروقی مانند افزایش ریسک بروز سکته‌ها شود.
هر فرد ممکن است ترکیبی از این علائم را تجربه کند و شدت آن‌ها میتواند از فردی به فرد دیگر متفاوت باشد.
دلایل ابتلا به بیماری بهجت چیست؟
بیماری بهجت یک بیماری خودایمنی است که علل دقیق آن هنوز به طور کامل شناخته نشده است، اما ترکیبی از عوامل ژنتیکی، محیطی و ایمنی میتواند در بروز آن نقش داشته باشد. در اینجا به برخی از این عوامل اشاره می‌کنیم:
- عوامل ژنتیکی: نقش ژنتیک در ابتلا به بیماری بهجت مهم است، زیرا این بیماری در برخی جوامع جغرافیایی و گروه‌های نژادی بیشتر دیده میشود. مطالعات نشان داده‌اند که برخی از انواع ژن‌ها، به ویژه HLA-B51، با افزایش خطر ابتلا به بهجت مرتبط هستند.
- عوامل محیطی: عوامل محیطی می‌توانند به عنوان محرک‌هایی برای شروع علائم بیماری عمل کنند. این عوامل شامل عفونت‌ها، استرس‌های محیطی و تغییرات فصلی می‌شوند.
- عفونت‌های ویروسی: عفونت‌های ویروسی مانند ویروس هرپس (HSV) و همچنین ویروس‌های دیگر مانند کووید-۱۹ ممکن است به عنوان یک محرک یا تشدید کننده علائم عمل کنند. عفونت با ویروس‌ها میتواند سیستم ایمنی را تحریک کرده و به تشدید واکنش‌های التهابی منجر شود.
- استرس‌های روانی: استرس‌های روانی و عاطفی می‌توانند سیستم ایمنی بدن را تحت تأثیر قرار دهند و علائم بیماری را تشدید کنند. استرس میتواند به افزایش سطح التهاب در بدن کمک کند که ممکن است در بروز یا تشدید علائم بیماری بهجت نقش داشته باشد.
ترکیبی از این عوامل میتواند به فعال‌سازی سیستم ایمنی و حمله آن به بافت‌های بدن خود منجر شود که در نتیجه بیماری بهجت بروز میکند. این عوامل محرک می‌توانند در افراد مختلف به صورت متفاوت عمل کنند و شدت و نوع علائم نیز متغیر باشد. درمان و مدیریت بیماری بهجت معمولاً نیازمند همکاری چندین تخصص و پیروی از یک برنامه درمانی جامع است.
تشخیص بیماری بهجت چگونه است؟
تشخیص بیماری بهجت چالش‌برانگیز است، زیرا علائم آن میتواند شبیه به بسیاری از بیماریهای دیگر باشد. با این حال، پزشکان از چندین روش برای تشخیص این بیماری استفاده می‌کنند:
- معاینه بالینی: پزشک با بررسی علائم بالینی بیمار مانند زخم‌های دهانی و تناسلی، ضایعات پوستی و مشکلات چشمی شروع میکند. تاریخچه‌ی پزشکی کامل و مدت زمان بروز علائم در تشخیص بسیار مهم است.
- آزمایش خون: گرچه آزمایش خونی خاصی برای تشخیص بهجت وجود ندارد، اما می‌توان از آزمایش‌های خونی برای بررسی نشانه‌های التهاب، تعداد سلول‌های سفید خون و نشانگرهای التهابی مانند ESR و CRP استفاده کرد. همچنین برای ارزیابی آن علاوه بر ESR و CRP، می‌توان از نشانگرهای التهابی اختصاصی‌تری مانند IL-6، TNF-α، IL-8، IL-1 و sCD40L استفاده کرد. این نشانگرها به ارزیابی شدت و کنترل بیماری کمک می‌کنند
- آزمایش پاترژی (Pathergy Test): این آزمایش شامل وارد کردن یک سوزن نازک به زیر پوست است. در افراد مبتلا به بهجت، واکنش غیرطبیعی در محل تزریق ایجاد میشود که میتواند به تشخیص کمک کند.
- تست‌های ژنتیکی: آزمایش برای ژن HLA-B51 میتواند در بسیاری موارد به تشخیص کمک کند، زیرا این ژن با بیماری بهجت مستقیما مرتبط است. اگرچه حضور این ژن تضمینی برای وجود و یا فعال بودن بیماری نیست، اما میتواند احتمال ابتلا را افزایش دهد.
- بررسی چشمی: این شامل معاینه جامع چشم برای شناسایی علائم التهابی مانند یووئیت است.
- آزمایش‌های تصویربرداری: از اشعه ایکس، MRI یا سی‌تی‌اسکن می‌توان برای بررسی درگیری مفاصل، رگ‌های خونی یا سایر بافت‌های بدن استفاده کرد.
- بیوپسی: در برخی مواقع، پزشک ممکن است از ضایعات پوستی یا سایر بافت‌های مشکوک نمونه‌برداری کند تا پزشک پاتولوژیست علائم التهاب و آسیب‌های مشخصه را در زیر میکروسکوپ بررسی کند.
تشخیص بیماری بهجت با توجه به علامت‌های چندگانه و عدم وجود آزمایش تشخیصی قطعی، اغلب با استفاده از ترکیبی از روش‌های بالا و بر اساس معیارهای تعریف شده توسط سازمان‌های پزشکی مختلف صورت می‌گیرد. پزشکان معمولاً برای تشخیص دقیق و درمان مناسب به تخصص‌های مختلف از جمله روماتولوژی، درماتولوژی و چشم‌پزشکی نیاز دارند.
رابطه بین HLA B51 و بیماری بهجت
ژن HLA B51 چیست؟
ژن HLA-B51 یکی از ژن‌هایی است که بخشی از سیستم ایمنی بدن ما را تنظیم میکند. HLA مخفف عبارتی است که به معنای “آنتی‌ژن‌های لکوسیت انسانی” میباشد. این ژن‌ها نقش مهمی در شناساندن سلول‌های خودی و بیگانه به سیستم ایمنی دارند.
HLA-B51 به‌ویژه در بحث بیماری بهجت مهم است. تحقیقات نشان داده‌اند که افرادی که این ژن را دارند، ممکن است بیشتر مستعد این بیماری باشند. البته داشتن ژن HLA-B51 به‌تنهایی به معنای ابتلا به بهجت نیست، بلکه یک عامل خطر به‌حساب می‌آید.
بیماری بهجت یک نوع التهاب مزمن است که میتواند چشم‌ها، دهان، و ناحیه تناسلی را تحت تأثیر قرار دهد، اما دقیقاً دلیل این‌که چرا ارتباطی با HLA-B51 دارد هنوز به‌طور کامل درک نشده است.
به طور خلاصه، ژن HLA-B51 بخشی از سیستمی است که به بدن کمک میکند تا سلول‌های بیگانه را شناسایی کند. برخی افراد که این ژن را دارند، ممکن است در معرض خطر بیشتری برای برخی بیماری‌ها باشند، اما داشتن آن به‌تنهایی کافی نیست برای تعیین خطر دقیق.
بیماری بهجت چگونه با ژن B51 مرتبط است؟
رابطه بین بیماری بهجت و ژن HLA-B51 یکی از شناخته‌شده‌ترین ارتباط‌های ژنتیکی در بیماریهای خودایمنی است. اولین بار این رابطه در دهه ۱۹۷۰ توسط پژوهشگران ژاپنی کشف شد. مطالعات متعدد نشان داده‌اند که بین ۵۰ تا ۸۰ درصد از مبتلایان به بیماری بهجت حامل ژن HLA-B51 هستند، در مقایسه با جمعیت عمومی که این درصد بسیار کمتر است.
با این حال، صرفاً دارا بودن ژن HLA-B51 به معنای ابتلا به بیماری بهجت نیست. وجود این ژن تنها یک عامل خطرزا است و بسیاری از حاملان هیچ‌گاه علایم بیماری را تجربه نمی‌کنند. این نشان می‌دهد که علاوه بر ژن، عوامل محیطی و سیستم ایمنی نیز در ایجاد بیماری بهجت نقشی حیاتی دارند.
برای افرادی که HLA-B51 مثبت هستند اما علایم بیماری بهجت ندارند، خطر بروز علایم میتواند با عوامل محرک خاصی مانند عفونت‌ها، استرس شدید، یا تغییرات شدید در سیستم ایمنی افزایش یابد. همچنین، برخی شواهد نشان می‌دهد که عوامل محیطی مانند وضعیت جغرافیایی و رژیم غذایی ممکن است بر خطر ابتلا تأثیرگذار باشند.
دلایل افزایش گزارشات HLA B51 مثبت
پیشرفت ابزارهای تشخیصی
با ظهور تکنولوژی‌های نوین مانند توالی‌یابی نسل جدید (NGS) و استفاده از پروب‌های فلورسانس، امکان تشخیص دقیقتر و سریعتر وجود دارد. این باعث افزایش تعداد موارد تشخیص یافته و پژوهش‌های گسترده‌تر در شناخت ارتباط HLA-B51 و بیماری‌ها شده است.
افزایش استرس‌های روانی
تحقیقات جدید نشان می‌دهد که استرس‌های روانی می‌توانند تعادل طبیعی سیتوکین‌ها در بدن را مختل کنند و واکنش‌های التهابی را تقویت کنند، که میتواند ریسک بروز یا تشدید بیماریهای خودایمنی را افزایش دهد. این تأثیرات در تحقیقات بالینی در زمینه سایکونوروایمونولوژی بررسی شده است. با توجه به افت کیفیت زندگی و سطح رفاهی جامعه در کمربند جغرافیایی (ایران، ترکیه و…) و افرایش استرس‌های روانی به تبع آن شاهد افزایش بروز بیماریهای خودایمنی هستیم که بهجت نیز از آن مستثنی نیست.
اثر کرونای طولانی
تحقیقات جدید نشان می‌دهند که اثرات لانگ کووید (سندرم کرونای طولانی) میتواند تا سال‌ها بر سیستم ایمنی باقی بماند و باعث کاهش عملکرد لنفوسیت‌ها و افزایش احتمال نقص‌های خودایمنی شود. برخی بیماران با تاریخچه HLA-B51 مثبت پس از ابتلا به کووید-۱۹ علائم جدیدی از اختلالات خودایمنی نشان داده‌اند.
افزایش آلاینده‌های محیطی
مطالعات اخیر نشان می‌دهند که آلاینده‌های زیست‌محیطی مانند مواد شیمیایی موجود در محصولات صنعتی و دود خودروها می‌توانند به پروتئین‌های موجود در بدن متصل شوند و از این طریق به عنوان محرک‌های سیستم ایمنی عمل کنند. این یافته‌ها نیازمند توجه بیشتر به کنترل آلودگی‌های زیست محیطی است.
لایف استایل بشر مدرن
پژوهش‌های اخیر نشان می‌دهند که رژیم غذایی بالا در قند و چربی، به همراه کمبود مواد مغذی ضروری مانند ویتامین D و امگا-۳، میتواند التهاب را در بدن افزایش و سیستم ایمنی را تضعیف کند. همچنین، ساعات نامنظم خواب و سبک زندگی بی‌تحرک به عنوان عوامل مستعدکننده شناخته شده‌اند.
مجموع این تحقیقات و یافته‌های جدید، تأکید بر نیاز به رویکرد جامع‌تر در مدیریت سلامت فردی و جمعی دارد. توجه به این عوامل میتواند کمک کند تا به بهبود وضعیت سلامت فردی و کاهش ریسک برخی بیماری‌ها کمک کنیم.
چگونه HLA B51 تشخیص داده میشود؟
تشخیص HLA B51 معمولاً از طریق آزمون‌های آزمایشگاهی ویژه‌ای به نام تایپینگ HLA انجام میشود. این فرآیند شامل مراحل زیر است:
- نمونه‌گیری: ابتدا نمونه خون از فرد مورد نظر گرفته میشود.
- استخراج DNA: از نمونه خون، DNA فرد استخراج می‌گردد.
- تایپینگ HLA: از روش‌های مولکولی مختلفی برای تعیین نوع HLA استفاده میشود. این روش‌ها شامل تکنیک‌های زیر هستند:
- PCR (واکنش زنجیره‌ای پلیمراز): این روش برای رونوشت و تقویت بخشی از DNA به منظور بررسی نوع خاصی از HLA به کار می‌رود.
- تعیین توالی DNA: در این روش، توالی دقیق نوکلئوتیدی ژن HLA B51 تعیین میشود که دقت بالایی دارد.
- روش SSO (هیبریداسیون با پروب‌های اختصاصی توالی): این روش شامل استفاده از پروب‌های DNA است که به توالی‌های خاصی از ژن HLA متصل می‌شوند.
- تحلیل نتایج: نتایج به دست آمده از آزمایش‌ها توسط متخصصان آزمایشگاهی تحلیل می‌شوند تا نوع HLA فرد مشخص شود.
راه‌های پیشگیری و مدیریت
بیماری بهجت یک بیماری خودایمنی است که درمان قطعی ندارد و تنها می‌توان علایمش را کنترل کرد. در ادامه به راه‌های پیشگیری و مدیریت این بیماری می‌پردازم:
- درمان دارویی: داروهای منع سیستم ایمنی مانند کورتیکواستروئیدها و بیولوژیک‌ها ممکن است برای کنترل التهاب و علائم استفاده شوند. اما اثر این داروها موقتی است و ممکن است عوارض جانبی قابل توجهی داشته باشند.
- اوزون تراپی: استفاده از اوزون‌تراپی با روش saline div به عنوان یک راهکار جهت بهبود علایم بیماریهای خودایمنی به خوبی شناخته شده است و میتواند در کنترل علائم بهجت به شکل چشمگیری موثر باشد. این روش به کاهش التهاب و کاهش بیان ژن‌های کمک میکند و نتایج بلندمدتی در مقایسه با داروهای کلاسیک ایجاد میکند. همچنین، اگر علائم بازگردند، معمولاً خفیف‌تر و موقتی‌تر هستند.
- مدیریت استرس: استرس میتواند علائم بیماری بهجت را تشدید کند، بنابراین یادگیری و تمرین تکنیک‌های مدیریت استرس مانند مدیتیشن، یوگا، و تنفس عمیق میتواند مفید باشد.
- رژیم غذایی و سبک زندگی: مصرف یک رژیم غذایی سالم و متنوع، محدود کردن مصرف الکل و دخانیات، و داشتن فعالیت بدنی منظم میتواند به بهبود وضعیت عمومی بدن و کنترل علائم کمک کند.
- پیگیری منظم پزشکی: افرادی که به بیماری بهجت مبتلا هستند باید به صورت منظم به پزشک مراجعه کنند تا وضعیتشان بررسی شود و در صورت نیاز، درمان‌ها و دستورالعمل‌های جدیدی برایشان تدوین گردد.
در کلینیک دکتر تارات برای بیماران مبتلا به بهجت چه خدماتی وجود دارد؟
در این مرکز درمانی به کمک اوزون تراپی با متد آلمانی Saline DIV که براساس پروتکل پروفسور هاوارد رابینز میباشد به بیماران خودایمنی از جمله مبتلایان به بهجت خدمت رسانی میشود. این متد درمانی موجب کاهش بیان ژن‌های مربوط به بیماری های خودایمنی شده و التهاب سیستمیک را در بدن کاهش داده و تعا‌ل را به سیستم ایمنی بازمیگرداند. همچنین برای ضایعات پوستی این بیماران نیز داروهای گیاهی که اوزونه شده‌اند به کار‌گیری میشود که ظرف ۱۲ هفته میتواند موجب اولین نشانه‌های بهبودی شود.
<