طب هایپرباریک و کاربرد آن در درمان بیماری فشارزدایی

مقدمه ای بر طب هایپرباریک و کاربرد آن در بیماری فشارزدایی

بیماری فشارزدایی (DCS) یک وضعیت بالقوه تهدید کننده زندگی است که برای مثال زمانی رخ می دهد که غواصان خیلی سریع از اعماق آب به بالا بازگردند که این امر باعث می شود گازهای بی اثر حل شده در بافت های بدن ٫ حباب ایجاد کنند. وجود این حباب ها در بافتها می توانند منجر به درد شدید، علائم عصبی و حتی مرگ شوند. خوشبختانه، اکسیژن درمانی هیپرباریک (HBOT) به عنوان سنگ بنای درمان DCS تلقی میشود و به بیماران کمک می کند تا به سرعت و به طور موثر بهبود یابند.

HBOT یا درمان با اکسیژن پرفشار شامل تنفس اکسیژن ۱۰۰ درصد در یک محفظه تحت فشار است. این فشار افزایش یافته اکسیژن را قادر می‌سازد تا راحت‌تر در خون و بافت‌ها حل شود و در نتیجه سرعت از بین رفتن حباب‌های گاز بی‌اثر و روند درمان را افزایش میدهد. HBOT به استاندارد طلایی در درمان بیماری رفع فشار تبدیل شده است و راه حلی نجات بخش برای غواصان و سایر افراد در معرض خطر این بیماری به شمار میرود.

بیماری فشارزدایی یا Decompression Sickness (DCS) چیست؟

بیماری فشارزدایی ناشی از کاهش سریع فشار محیط است که منجر به تشکیل حباب های نیتروژن در جریان خون و بافت ها می شود. علائم می تواند از درد خفیف مفاصل و عضلات و سرگیجه تا نقایص شدید عصبی و فروپاشی سیستم قلبی عروقی متغیر باشد. DCS می‌تواند بر هر کسی که در معرض تغییرات سریع فشار است، از جمله غواصان، هوانوردان و حتی فضانوردان تأثیر بگذارد.

طب هایپرباریک چگونه بیماری فشارزدایی را درمان می کند؟

اکسیژن درمانی هیپرباریک (HBOT) به عنوان یک مداخله حیاتی برای درمان بیماری رفع فشار (DCS) عمل می کند، وضعیتی که در نتیجه تشکیل حباب های نیتروژن در جریان خون در طی صعود سریع در غواصان و حتی فضانوردان ایجاد می شود. مکانیسم اساسی عمل زیربنایی HBOT شامل استنشاق اکسیژن خالص در فشارهای بالا است که باعث افزایش فشار اکسیژن در خون می شود. این افزایش در دسترس بودن اکسیژن و بازجذب حباب‌های نیتروژن به جریان خون را تسهیل می‌کند، در نتیجه علائم مرتبط با وجود حباب را کاهش می‌دهد و از آسیب بافتی بیشتر جلوگیری می‌کند.

پروتکل استاندارد HBOT برای مدیریت DCS معمولاً شامل درمان فوری پس از تشخیص است. بیماران در یک محفظه هایپرباریک قرار می گیرند، جایی که آنها ۱۰۰٪ اکسیژن را در فشارهای بین ۲ تا ۳ اتمسفر مطلق (ATA) به مدت تقریبا ۶۰ تا ۱۲۰ دقیقه تنفس می کنند. این جلسه بسته به شدت علائم و پاسخ بالینی ممکن است تکرار شود. علاوه بر این، ممکن است یک توالی جلسات درمانی در طول چند روز برای به حداکثر رساندن نتایج درمانی تجویز شود. اثربخشی HBOT به خوبی مستند شده است و نتایج قابل توجهی را در بهبودی بیمار در صورت تجویز سریع نشان می‌دهد و بر نقش حیاتی آن در مدیریت بیماری رفع فشار تاکید می‌کند.

-اثربخشی HBOTبر بیماری فشارزدایی براساس تحقیقات بالینی

با مطالعات بالینی متعددی که انجام گرفته است اکسیژن درمانی هایپرباریک (HBOT) به عنوان یک درمان محوری برای بیماری فشارزدایی (DCS) در نظر گرفته میشود. بررسی کارآزمایی‌های کلیدی نتایج مثبتی را در رابطه با کاربرد HBOT در مدیریت DCS نشان می‌دهد. یک مطالعه برجسته توسط بنت و همکاران در سال ۱۹۹۴ نشان داد که بیمارانی که HBOT دریافت می‌کنند نرخ بهبودی ۷۰ درصدی را در علائم عصبی مرتبط با DCS نشان می‌دهند که به طور قابل‌توجهی بیشتر از بیمارانی بود که تنها با درمان‌های معمولی درمان می‌شوند.

کارآزمایی قابل توجه دیگری که توسط انجمن پزشکی زیردریایی و هایپرباریک (UHMS) انجام شد، این یافته ها را تأیید کرد و گزارش داد که شروع زودهنگام HBOT به طور قابل توجهی باعث کاهش بروز عوارض طولانی مدت مرتبط با DCS می شود. علاوه بر این، یک بررسی سیستماتیک توسط Mitchell و Kinnear در سال ۲۰۱۵ نشان داد که مداخله به موقع با HBOT می تواند میزان مرگ و میر مرتبط با موارد شدید DCS را کاهش دهد.

به طور کلی، میزان نرخ موفقیت HBOT در درمان DCS قانع کننده است چراکه مطالعات نشان می دهد که نرخ اثربخشی در صورت تجویز سریع از ۸۰٪ فراتر می رود. شواهد علمی نه تنها از HBOT به عنوان یک مداخله مؤثر برای DCS پشتیبانی می کند، بلکه بر اهمیت درمان به موقع و مناسب برای بهینه سازی نتایج بیمار تأکید می کند.

مزایای HBOT در درمان DCS

اولا، HBOT نسبت به سایر راهکارهای درمانی مشابه بهبودی سریعتری را فراهم میکند. این درمان با تحویل اکسیژن خالص در فشارهای بالا، انتشار اکسیژن به بافت‌هایی که دچار هیپوکسی یا افت اکسیژن شده اند را بهبود میبخشد که این امر می‌تواند به طور قابل توجهی ترمیم بافت مورد نظر را تسریع کند و عملکرد آن عضو را بازیابی کند.

این امر به ویژه در DCS بسیار مهم است چرا که شرایط این بیماری به این شکل است که هرچقدر زمان بیشتری بگذرد میزان آسیب ایجاد شده نیز به همان اندازه افزایش میابد و لذا مداخله سریعتر میتواند از بروز عوارض بیشتر جلوگیری کند.

ثانیا، HBOT به طور موثر منجر به کاهش علائم ثانویه مرتبط با DCS می شود. مطالعات بالینی نشان می‌دهد که بیمارانی که HBOT دریافت می‌کنند اغلب تسکین عمیق‌تری از علائم، از جمله درد را تجربه می‌کنند که می‌تواند به طور قابل‌توجهی کیفیت زندگی آنها را بهبود بخشد. با کاهش سریع این علائم، بیماران می توانند فعالیت های عادی خود را با سرعت بیشتری از سر بگیرند و نتایج بهتری را از نظر سلامت جسمی و روانی داشته باشند.

در نهایت، نتایج بلند مدت HBOT امیدوارکننده است. مطالعات نشان می دهد که مداخله زودهنگام با HBOT نه تنها علائم فوری را کاهش می دهد، بلکه خطر ابتلا به اختلالات سیستم عصبی طولانی مدت را نیز کاهش می دهد. این مزیت در راستای افزایش پیش آگهی کلی برای بیماران DCS بسیار مهم است.

در نتیجه، به کارگیری HBOT در درمان DCS باعث بهبود سریع، کاهش علائم و ارتقای مزایای سلامتی طولانی مدت می شود.

خطرات و موارد منع مصرف HBOT برای بیماری فشارزدایی

با این وجود که اکسیژن درمانی هایپرباریک (HBOT) یک درمان موثر برای بیماری فشارزدایی است اما با خطرات و موارد منع مصرفی نیز همراه است که باید در نظر گرفته شود. یکی از خطرات مهم مرتبط با HBOT باروتروما است که می تواند به دلیل تغییرات فشار ناشی از این متد درمانی رخ دهد و منجر به آسیب گوش یا سینوس ها شود. علاوه بر این، در صورت رعایت نکردن دستورالعمل‌های مناسب، ممکن است مسمومیت با اکسیژن ایجاد شود که به طور بالقوه میتواند منجر به تشنج یا آسیب ریه شود. بیمارانی که دچار برخی از بیماری های زمینه ای مانند بیماری مزمن انسدادی ریه (COPD) هستند یا کسانی که سابقه جراحی گوش دارند، ممکن است عوارض جدی تری از باروتروما ناشی از این متد درمانی را تجربه کنند.

علاوه بر این، افرادی که موارد منع مصرف خاصی دارند باید از HBOT اجتناب کنند. به کسانی که باردار هستند، به دلیل اثرات نامشخص بر رشد جنین، اغلب توصیه می شود که تحت این درمان قرار نگیرند. علاوه بر این، بیماران مبتلا به پنوموتوراکس درمان نشده یا عفونت‌های تنفسی خاص، مانند سل، ممکن است با خطرات بیشتری مواجه باشند. افرادی که سابقه کلاستروفوبیا دارند نیز ممکن است حضور در اتاقک هایپرباریک را ناراحت کننده بدانند. بنابراین، در حالی که HBOT می تواند برای درمان بیماری فشارزدایی مفید باشد، اما برای متخصصان این حوزه بسیار مهم است که ارزیابی های کاملی را برای شناسایی بیماران مناسب و کاهش خطرات بالقوه مرتبط با این روش درمان انجام دهند.

نتیجه گیری از اکسیژن درمانی هایپرباریک (HBOT) برای بیماری فشارزدایی

در خلاصه کردن نکات کلیدی اکسیژن درمانی هایپرباریک (HBOT) به عنوان یک درمان برای بیماری فشارزدایی، بدیهی است که این مداخله نقشی محوری در ارتقاء بهبودی در بافت‌های آسیب‌دیده دارد. HBOT با افزایش میزان اکسیژن محلول در پلاسما، به طور موثر اندازه حباب ها را کاهش می دهد و علائم مرتبط با بیماری رفع فشار را کاهش می دهد. شواهد علمی از اثربخشی آن در بهبود عوارض عصبی و فیزیکی پشتیبانی می‌کنند و آن را به یک متد درمانی ضروری در پزشکی هایپرباریک تبدیل می‌کند.

با نگاهی به مسیرهای آتی، تحقیقات باید بر روی بهینه سازی پروتکل های درمانی تمرکز کنند، مانند تعیین تعداد ایده آل جلسات و سطوح فشار مورد نیاز برای حداکثر اثربخشی. علاوه بر این، آزمایش‌های بالینی گسترده‌تری برای درک بهتر مکانیسم‌های بیوشیمیایی مورد نیاز است که توسط آن HBOT در بیماری فشارزدایی عمل می‌کند. همچنین کاوش در درمان های کمکی، از جمله عوامل دارویی و اثرات هم افزایی آنها با HBOT، می تواند نتایج درمانی را افزایش دهد. علاوه بر این، مطالعه اثرات درازمدت HBOT بر بیمارانی که بیماری فشارزدایی را تجربه کرده‌اند، بینش‌های ارزشمندی را ارائه می‌دهد و می‌تواند به دستورالعمل‌های بهبود یافته منجر شود. در نهایت، تحقیقات گسترده تر در زمینه استفاده از HBOT ٫ به اصلاح استراتژی‌های درمانی، تضمین مراقبت بهتر از بیمار کمک خواهد کرد.

References

دکتر علی تارات

اکسیژن و اوزون درمانگر (متخصص طب هایپرباریک)
- دانش آموخته دکترای حرفه ای پزشکی از دانشگاه علوم پزشکی شیراز
- دانش آموخته طب هایپر باریک تحت نظر دانشگاه اکسفورد در دانشگاه عالی پزشکی سنگاپور SGH
- نویسنده ی دو کتاب با عناوین" اصول طب غواصی" و" مبانی طب هایپرباریک "